بیشترهموطنانم كابل را با تهران می‌شناسند، ‌لباس بلند و شلوار گشاد محلی را در آورده‌اند و اینجا در تهران تی‌شرت مارك‌دار و شلوار جین می‌پوشند.  و گاهی كه پول توی جیبشان باشد خرج‌های آن چنانی می‌كنند!

رویت را كه بر می‌گردانی، كم نیستند دختران جوان افغانی كه شال‌ها، روسری‌ها و مانتوهای رنگارنگ مد روز تهرانی‌ها را بر سر و تن دارند و دیگر چادرهای بور چینی را از سر برداشته‌اند و فقط زن‌های قدیمی‌تر افغانی در مناطق محروم‌تر این سر و وضع را دارند. اینها دختران نسل جدید هموطنم هستند كه چشم‌های بادامی و تنگشان نشانی از ملیتشان است.

ازحوزه و دانشگاه و تجارت وخرید وفروش گرفته تاکارهای آموزشی وفرهنگی. ناگفته نماند ک این دسته ازهموطنان آنهایی بودن ک جان ومال وزندگیشان را دردست گرفتند و خطرات وتاوان های ناشی از مهاجربودن خود را از نظرگذرانیدند.همان هایی ک مهاجربودن را به کارگری محدود نکردند.

از سوی دیگر نمی‌توان این نكته را از نظر دور داشت كه متاسفانه جمعیت مهاجران مجاز و غیرمجاز افغانی ها در زمان ارتكاب جرم چندان مشخص نیست و در نگاه مشاهده كننده بیرونی بین این افراد تفكیكی وجود ندارد و عموما ارتكاب جرم افغانی هایی كه چند ماه بیشتر درایران نیستند ، شرایط زندگی وامنیت كار هموطنان مجاز را هم بر هم می‌زند.

نسل اول - جنگ زده‌هایی كه مهمانی را شروع كردند

بخشی‌ از آنها همان پیرمردهای افغان هستند كه در روزهای پس از پیروزی احمد شاه مسعود ـ فرمانده قهرمان جهاد و پایداری ـ به كشور برگشتند تا در همان خاك هم به خاك سپرده شوند.

اما پیرمردهای افغانی كه در تهران مانده‌اند در هر سن و سالی كه هستند با شرط سلامت باید در كنار سایر اعضای خانواده كار كنند، در ایران كه باشند برای آنكه زندگی روی غلتكش بچرخد باید كار كنند، این قانون این شهر است.قانونی که تاثیرش برهموطنان چند برابر ایرانیان است.

این نسل اما و اگر و حقی هم به گردن نسل‌های بعدی دارد، نقشی كه بسیار مهم است و باعث ثبات تقریبا نسبی افغان‌ها در تهران و البته ایران شده است.

بدون شك اگر سه دهه پیش، نه ! اما تا همین ده- پانزده سال قبل افغانی ها دست از اصرارشان برای ماندن در ایران برمی داشتند و ایران مثل قدیم‌تر‌ها برایشان فقط همسایه ای بی تفاوت می‌ماند، در این صورت نسل‌های بعدی كه دیگر چهره‌هایشان هم به افغانی نمی‌رود، در خاك آبا‌و‌اجدادیمان بزرگ می‌شدند و به راستی اگر در همان زمان حضور نیروهای ائتلاف شمال(نیروهای همراه احمد شاه مسعود) همه افغانی هایی كه به ایران و سایر نقاط دنیا مهاجرت كرده بودند برمی‌گشتند آیا كشور باز هم به كام نیروهای طالبان شیرین می‌شد !؟

به هر روی داستان افغانی های كارپیشه و قانع در ایران با همین نسل اول شروع شد و تا امروز ابعاد و شكل‌های جدید، منحصر به فرد و تا حدودی دردناک به خود گرفته است و حالا این نسل یا دیگر زنده نیستند، یا از كار افتاده شده‌اند و جایشان را به نسلی داده‌اند كه سه دهه پیش در كنار پدر و مادرشان نمی‌دانستند كشورشان را به كدام مقصد ترك می‌كنند و آیا باز هم بر‌می‌گردند.

نسل دوم - بنیانگذاران كار زیاد با مزد كم !

وقتی مردان افغانی دست زن و بچه‌های خود را گرفتند و راهی ایران كه نزدیك‌ترین مرز را داشت شدند، فرزندانشان هیچ وقت به این سرزمین جدید، دور شدن از وطن یا حتی وضعیت زندگیشان فكر هم نمی كردند، در آن روزهایی كه كودكان هموطنم گرسنه بودند، حتما فكركردن به اسباب‌بازی و یا حتی خود بازی برایشان بی معنا بود و گرسنگی نمی گذاشت كه به جایی كه می‌روی فكر كنی ! نسل دوم ، همین كارگران امروز و چند سال پیش ما در ایران هستند، پدران همین كودكانی كه دیگر كشورشان ایران شده و زبانشان هم برگشته !

مردان افغانی كه بدون خانواده و برای كار به ایران می آمدند، به دلیل حفظ ارتباط با خانواده و كشورشان احتمال و انگیزه بیشتری برای بازگشت داشتند اما بخش قابل توجهی از افغان‌های مجاز و غیر مجازی كه با خانواده آمدند دیگر میل به بازگشت به کشور رانداشتندو امروز حدود دو دهه است كه  تهرانی، شیرازی، مشهدی و ... هستند!

نسل دوم  اما نسبت به نسل قبلی فرصت بیشتری برای آموزش، بهداشت، كار و در نهایت زندگی داشتند .

در عین حال پدران كودكان افغانی امروز تهران  در دهه هفتاد و اواخر دهه شصت فرصت‌هایی را هم برای درس خواندن پیدا كردند، به طوری كه در سه دهه گذشته بیش از 602 هزار نفر از بزرگسالان افغانی بازحمت  در دوره‌های سوادآموزی شركت كرده و با سواد شده‌اند.

همچنین مدیر كل اتباع و مهاجرین خارجی وزارت كشور ایران چند ماه پیش با تاكید بر اینكه آمار دقیقی از مجموع فارغ‌التحصیلان افغان در مراكز آموزش عالی وجود ندارد گفت: حدود 12 هزار نفر در سی سال گذشته در رشته‌های مختلف آموزش عالی در نقاط مختلف ایران فارغ‌التحصیل شده‌اند.

نسل سوم - افغانی‌های تهرانی ، كودكانی كه كابل را با تهران می‌شناسند!

آنهایی که بعضی هاشان ازکشور بت ساخته اند وبرخی دیگر تهران را می پسندند!!

دختر بچه‌ها و پسر بچه‌ها، به بلوغ رسیده‌ها و یا نوزادانی را می‌گویم كه هنوز از آب و گل بیرون نیامده‌ باید با زبان فارسی و با گویش ایرانی حرف بزنند، مدرسه ایرانی بروند و آداب و رسوم ایرانی را یاد بگیرند، با دوستان ایرانی درس بخوانند و بازی كنند، كنكور بدهندوفارغ التحصیل شوند.بعضی هاشان به عشق نام وملیتشان ب کشوربازمی گردند وبرخی دیگر تهران وایران را زاذگاه و محل سکونت خود می دانند.

اینها برای آنهایی است كه مجاز هستند و كارت اقامت دارند، اما كودكان نسلی كه افغانی غیرمجازند، كجای تهران  هستند!؟